Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng công tác dân vận, xem đây là yếu tố rất quan trọng trong việc huy động sức mạnh của toàn dân tộc, bảo đảm cho cách mạng Việt Nam thắng lợi hoàn toàn. Vì vậy, Bác viết bài báo Dân vận với bút danh X.Y.Z đăng trên Báo Sự Thật (số 120, ngày 15.10.1949) để giáo dục cho cán bộ, đảng viên và chiến sỹ cách mạng về công tác vận động quần chúng.

    Trong bài báo, Bác khẳng định vai trò của công tác dân vận: “Việc dân vận rất quan trọng. Dân vận kém thì việc gì cũng kém. Dân vận khéo thì việc gì cũng thành công”. Định nghĩa về công tác dân vận, Người viết: “Dân vận là vận động tất cả lực lượng của mỗi một người dân không để sót một người nào, góp thành lực lượng toàn dân, để thực hành những công việc nên làm, những công việc Chính phủ và đoàn thể đã giao cho”. Dân vận theo tư tưởng Hồ Chí Minh là vận động các tầng lớp nhân dân, huy động toàn bộ lực lượng trong xã hội để phát huy sức mạnh tổng hợp thực hiện những công việc do Đảng, Nhà nước đề ra nhằm mang lại lợi ích cho dân và cho đất nước.

    Ai làm công tác dân vận? Bác chỉ rõ: “Tất cả cán bộ chính quyền, tất cả cán bộ đoàn thể và tất cả hội viên của các tổ chức nhân dân đều phải phụ trách dân vận”. Như vậy, lực lượng làm công tác dân vận rất đông đảo; mỗi cán bộ, đảng viên cách mạng, từng hội viên trong các đoàn thể là một chủ thể của công tác dân vận. Lâu nay, một số cán bộ, đảng viên quan niệm rằng công tác vận động quần chúng là của ngành dân vận, do cán bộ dân vận làm. Cách hiểu này làm ảnh hưởng đến hiệu quả công tác vận động quần chúng trong nhiều năm qua. Bác thẳng thắn chỉ ra khuyết điểm ở một số địa phương, cơ quan, đơn vị là xem khinh việc dân vận, thậm chí có nơi cử ra ban dân vận và bố trí một vài cán bộ thiếu năng lực rồi khoán trắng cho họ.

    Về nội dung công tác dân vận, Bác cho rằng dân vận không chỉ tuyên truyền chung chung, cử cán bộ xuống truyền đạt nội dung các nghị quyết, chỉ thị hay viết vài bài báo là xong, mà cán bộ dân vận phải trực tiếp bày vẽ cho dân những việc mà họ chưa biết, chưa hiểu, hướng dẫn từ những việc cụ thể hàng ngày như ủ phân, làm cỏ, trồng trọt, chăn nuôi đến việc tập hợp, tổ chức và cổ vũ đông đảo quần chúng nhân dân đứng lên làm cách mạng để giành lại độc lập tự do. Do vậy, “Những người phụ trách dân vận cần phải óc nghĩ, mắt trông, tai nghe, chân đi, miệng nói, tay làm” và “Phải thật thà nhúng tay vào việc”.

   Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ cách thức làm công tác dân vận: “Trước nhất là phải tìm mọi cách giải thích cho mỗi một người dân hiểu rằng: Việc đó là lợi ích cho họ và nhiệm vụ của họ, họ phải hăng hái làm cho kỳ được”, “Điểm thứ hai là bất cứ việc gì đều phải bàn bạc với dân, hỏi ý kiến và kinh nghiệm của dân, cùng với dân đặt kế hoạch cho thiết thực với hoàn cảnh địa phương, rồi động viên và tổ chức toàn dân ra thi hành”. Như vậy, dân vận là phải làm cho dân hiểu, dân nhớ và dân tin. Trước hết, cán bộ dân vận cần phải giúp cho dân hiểu rõ những công việc do Đảng và Nhà nước đề ra là công việc của dân và vì lợi ích của dân, giúp họ ý thức được quyền lợi và nghĩa vụ của mình; từ đó, họ tin tưởng và hăng hái tham gia vào mọi công việc. Trong quá trình vận động quần chúng, cán bộ dân vận không chỉ bày vẽ cho dân mà còn phải tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng, học hỏi kinh nghiệm, bàn bạc với dân để đề ra kế hoạch thực hiện xác đúng với từng địa phương, cơ sở. Bác căn dặn trong lúc thi hành thì cán bộ dân vận phải theo dõi, đôn đốc, khuyến khích dân; khi thi hành xong thì phải cùng với dân kiểm thảo lại công việc, rút kinh nghiệm, phê bình, khen thưởng. Dân vận mà không theo dõi, kiểm tra, đôn đốc chẳng khác nào đánh trống bỏ dùi.